Stappenplan eenzaamheid/niet pluis       van signaal naar aanpak

Wanneer je een beleidsambtenaar of wethouder van een middelgrote gemeente vraagt een top 3 te maken van problemen waar men zich zorgen over maakt, is de kans groot dat eenzaamheid en sociaal isolement zeer hoog scoren.

Het houdt velen bezig en er wordt ook van alles gedaan, maar dé oplossing hebben we nog niet voorhanden.

“Maar hoe effectief is dit eigenlijk allemaal?” vraag ik me wel eens af. “En kan het niet anders?”. Want ondanks alle goede bedoelingen blijven de cijfers aan de hoge kant. Daar komt nog eens bij dat onjuiste aannames over eenzaamheid en de aanpak ervan een meer structurele aanpak in de weg kunnen staan. Maar hoe dan wel?

Een kop koffie lost eenzaamheid niet op!
Gemeenten en wijkteams die proberen eenzaamheid aan te pakken, doen in hun enthousiasme niet altijd het juiste. Er wordt dan vaak voorbijgegaan aan wat de eenzame zelf wil. Dan worden er door wijkteams baby-gym, een koffieochtend of een gezamenlijke maaltijd georganiseerd. Dat is allemaal goed bedoeld, maar een kop koffie lost niet op dat je een partner mist. En misschien wil die persoon wel helemaal geen koffie, maar liever vrijwilligerswerk doen. Het vraagt juist om een individuele aanpak en een persoonlijk plan. Er is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar wat eenzaamheid is en wat wel en niet werkt. Dit is nog te weinig bekend bij de mensen uit de praktijk. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillende soorten eenzaamheid die elk weer een andere aanpak vergen.

En wat wil de persoon zelf?
Het belangrijkste is dat de persoon om wie het gaat, zelf aangeeft wat hij of zij wil en dat daar naar geluisterd wordt. En dat de regie bij de persoon zelf blijft. Je gaat in gesprek. Is iemand echt eenzaam? Heeft de persoon er last van? Wil hij er zelf wel wat aan doen? Deze aanpak, gebaseerd op eigen regie en samenwerking, komt nog te weinig voor. Er kan bovendien ook nog sprake zijn van vraagverlegenheid van de hulpvrager en handelingsverlegenheid van de hulpgever. Om hier wat aan te doen, hebben een aantal Wmo werkplaatsen en Coalitie Erbij de training Doorbreek eenzaamheid en sociaal isolement ontwikkeld. Het werkboek is onlangs gepubliceerd. Professionals én vrijwilligers kunnen veel baat bij deze training hebben.

Eenzaamheid komt niet alleen bij ouderen voor!
Nog veel gemeenten denken ten onrechte dat eenzaamheid alleen bij ouderen voorkomt. Die vlieger gaat echter alleen op voor de kwetsbare ouderen op zeer hoge leeftijd. Ze doen daarmee andere doelgroepen zoals mensen zonder werk, mantelzorgers, personen met een licht verstandelijke beperking, allochtonen en niet te vergeten de jongeren ernstig tekort. Ik vind dat elke gemeente in kaart zou moeten brengen welke groepen extra risico lopen en daarbij in ieder geval de jongeren niet te vergeten.

Integrale aanpak werkt in gemeente Opsterland
Ik heb de afgelopen jaren met veel plezier in de gemeente Opsterland samen met de gemeente, professionele organisaties op het terrein van wonen, zorg en welzijn en vrijwilligersorganisaties een integrale aanpak eenzaamheid ontwikkeld. Centraal in die aanpak staat een signaleringskaart met een praktisch verwijssysteem. Voor specifieke doelgroepen maakten we plannen van aanpak. Opsterland is nu aan de borging toe. Een breed samengestelde cursusgroep bestaande uit wijkverpleegkundigen, social workers, het gebiedsteam en vrijwilligers volgen op dit moment een training Aanpak eenzaamheid die ik samen met de Wmowerkplaats Friesland heb ontwikkeld.

Stappenplan eenzaamheid /niet pluis: van signaal naar aanpak probleem
De integrale aanpak is nog steeds aan het doorontwikkelen. Zo is er op 28 september in gemeente Medemblik een mini congres “Samen(werken) aan eenzaamheid?! Signaleren en dan”. Daar wordt samen met de organisaties besproken hoe het door mij ontwikkelde stappenplan niet alleen ingezet kan worden voor eenzaamheid maar ook voor problemen in het algemeen. Op die manier wordt de aanpak geïntegreerd in de aanpak van de (sociale) wijkteams.

Dat zou wel eens heel effectief kunnen zijn. Wie weet. Ik houd u op de hoogte!

Noot
Deze bijdrage is in iets gewijzigde tekst opgenomen op de site van gemeente.nu met als titel “Integrale aanpak eenzaamheid én een kop koffie werken”